رفراندوم

یکی از روشهای دخیل کردن مردم در امر حکومتداری رفراندوم است ، رفراندوم ( همه پرسی ) زمانی ضرورت پیدا می کند که امری بصورت مستقیم در سرنوشت یک ملت دخالت داشته باشد . این امر می تواند سیاسی و یا اقتصادی و حتی اجتماعی باشد . همه پرسی هم در سطوح کلان ( تغییر سیستم حکومتی ) و یا در سطوح خردتر قابل انجام است . انجام همه پرسی توسط دولتها نشانگر اعتماد آنها به ملت خود بوده وبه نوعی نشان دهنده کمترین فاصله بین دولت و ملت در یک کشور است . مطمئنا در کشورهایی با سیستم های بسته سیاسی ( دیکتاتوری ) نمی توان انتظار رفراندوم را داشت چرا که ذات دخالت دادن مردم در سرنوشت خودشان با این نوع از حکومتها سازگاری ندارد.
سابقه همه پرسی در ایران به دهه چهل شمسی وبه نوعی تحت تاثیر جو حاکم بر آمریکای زمان ریاست جمهوری جان اف کندی بود.
قبل از پیروزی انقلاب پنجاه و هفت و در زمان نخست وزیری علم لوایح مربوط به حق رای زنان و سوگند به کتابهای آسمانی و چند لایحه دیگر ابتدا در دولت وقت تصویب و سپس تحت عنوان لوایح شش گانه ( چند سال بعد) برای تایید عمومی به رفراندوم گذاشته شد ، این رفراندوم هر چند با مخالفت روحانیون مواجه شد اما بالاخره در ششم بهمن چهل و یک انجام گرفت و با تایید عمومی نیز مواجه شد .
اما نکته قابل توجه مربوط به سخنرانی آیت الله خمینی درروز ورود ایشان به ایران( دوازدهم بهمن پنجاه و هفت ) در بهشت زهرا می باشد که اتفاقا در این سخنرانی به نکات بسیار مهمی اشاره شد ، نکاتی که اگر رعایت می شدند شاید ایران کنونی در وضعیت بهتری قرار داشت . از جمله اشاره ضمنی ایشان به انجام رفراندوم و همه پرسی و ضرورت تداوم اینکار در دوره های مختلف می باشد . آنجا که می گویند:" ما در زمان سابق، فرض بفرمائيد كه زمان اول قاجاريه نبوديم، اگر فرض كنيم كه سلطنت قاجاريه به واسطه يك رفراندمي تحقق پيدا كرد و همه ملت هم ما فرض كنيم كه راي مثبت دادند، اما راي مثبت دادند بر آقامحمدخان قجر و آن سلاطيني كه بعدها مي‌‏آيند." در اینجا ایشان اشاره مستقیمی به لزوم رفراندوم می کنند و حتی مشخص می کنند که این رفراندوم باید بصورت مداوم تکرار بشود ، چرا که مثلا رفراندوم ابتدای قاجاریه نمی تواند تایید کننده سلاطین بعدی این حکومت باشد .
یا در ادامه سخنان ایشان که می گویند :" در زماني كه ما بوديم و زمان سلطنت احمدشاه بود، هيچ يك از ما زمان آقامحمدخان را ادراك نكرده، آن اجداد ما كه راي دادند براي سلطنت قاجاريه، به چه حقي راي دادند كه زمان ما احمد شاه سلطان باشد، سرنوشت هر ملت دست خودش است. " مستقیما به این امر – لزوم تداوم همه پرسی برای تعیین حاکم وقت – اشاره دارند .
بواسطه همین سخنان است که از جمله اولین اقدامات دولت موقت ، انجام همه پرسی است که دقیقا سه ماه بعد از این سخنان و در دوازدهم فروردین پنجاه و هشت انجام گرفت . در این همه پرسی که تنها یک گزینه داشت و آن هم تایید و یا رد حکومت جدید با نام"جمهوری اسلامی " بود ، اکثریت شرکت کنندگان آن دوره به آن رای آری دادند و به این صورت اولین و آخرین همه پرسی در ایران بعد از انقلاب پنجاه و هفت انجام گرفت و بعد از آن ما هیچگاه شاهد انجام رفراندوم نبودیم . هر چند گاه و بیگاه و بصورت پراکنده نیاز به انجام دوباره رفراندوم از سوی بعضی کسان بیرون از حاکمیت به گوش می رسد اما این سخنان یا شنیده نشده و یا با گفتن این جمله که ما هر ساله و در هر انتخاباتی عملا دست به همه پرسی می زنیم !به نوعی طرف مقابل را مجبور به سکوت می کنند .
اکثریت کسانی که در حال حاضر حق انتخاب کردن دارند در زمان همه پرسی دوازدهم فروردین پنجاه و هشت یا مانند بنده در سن بسیار پایینی بوده و یا اصلا وجود نداشتند ، سخن من این است که آیا اینها نیز مشمول این سخن آیت الله خمینی در سی سال پیش و در بهشت زهرا می شوند یا نه ؟
"...بر اين جمعيتي كه الان بيشتر شان، بلكه الا بعض قليلي از آنها ادارك آنوقت را نكرده‌‏اند، چه حقي داشتند ملت در آن زمان، سرنوشت ما را در اين زمان معين كنند؟"
* متن کامل سخنان آیت الله خمینی در بهشت زهرا